Direkt zum Inhalt springen

Chapitela

 

Samedan, chapitela da l’Engiadin’ota

Sia pusiziun centrela in Engiadin’ota es forsa la radschun, cha Samedan es dvanto la chapitela dal circul d’Engiadin’ota e dal district da Malögia. Illa Chesa Ruppanner as chatta l’uffizi circuitel, la chanzlia dal tribunel districtuel e la basa da la Spitex. La stüva da dret dal tribunel circuitel e districtuel as rechatta illa Chesa Planta. Scu metropola po Samedan eir esser il domicil da l’ospidel circuitel, da la dmura pels attempos e da la chesa da fliamaint, chi vegnan purtos tuots trais dal circul.

La pusiziun centrela ho attrat eir differents uffizis chantunels, per exaimpel l’uffizi pel trafic sün via, l’uffizi districtuel da construcziun bassa, l’uffizi da stima, ils servezzans sociels scu eir il post districtuel da la pulizia chantunela e l’uffizi d’inquisiziun.

Samedan scu center da trafic

 

Que cha Olten es per las Viasfier svizras, es Samedan per la Viafier retica. Quatter lingias s’inscuntran cò: Engiadina bassa, Alvra, Puntraschigna/Bernina e San Murezzan. Staziuns centrelas cun trafic intensiv scu Samedan sun hozindi centers da servezzan e da gestiun cun lezchas multifarias. Sper las funcziuns localas dal servezzan da spediziun, da controlla e da manövrer ho la staziun da Samedan l’oblig da diriger e da survaglier il trafic da la lingia Engiadina-Alvra a partir dal tunnel d’Alvra (portel dal süd) e da la lingia engiadinaisa San Murezzan-Scuol. In december 1999 es gnieu miss in funcziun il center per transborder la marchanzia (GUZO). Las staziuns da San Murezzan e da Samedan sun cotres gnidas schligeridas dal trafic da marchanzia, impustüt düraunt las uras da la damaun. L’indriz da granda prestaziun cun sieu grü movibel per containers ho augmanto la valur dal trafic da marchanzia in tuot la regiun. Cun quist center, chi correspuonda taunt al spiert dal temp scu eir als bsögns dal marcho, contribuescha la Viafier retica in möd exemplaric als sforzs ecologics ed economics da la regiun. Traunter la staziun e l’En as rechatta l’ufficina da la Viafier retica, illa quela sun integros ils seguaints servezzans: il servezzan da construcziun, il mantegnimaint da veiculs, il provedimaint d’energia scu eir 3 servezzans externs da la secziun pels indrizs electronics. La Viafier retica spordscha plazzas da lavur a var 180 collavuraturas e collavuratuors, incl. il persunel da tren e da locomotiva, ed es cun que üna da las patrunas las pü importantas da la regiun.

Illa zona industriela da Cho d‘Punt sun gnieus erets duos ulteriuors implaunts sper il center per transborder la marchanzia: il center per transborder las immundizchas e l’implaunt per recicler il catram. Tuots trais implaunts s’integreschan bain aint illa cuntredgia. Samedan ho consciaintamaing concess a la regiun d’Engiadin’ota la pussibilted da realiser quists indrizs, pensand a sieu dovair scu lö da center. Üna planüra verda cumpacta füss dal punct da vista ecologic sainza dubi pü preziusa, ma l‘aglomeraziun da l’Engiadin’ota ho dabsögn d’ün’infrastructura, chi ho pudieu gnir
s-chaffida cò.

Illa planüra da Samedan as rechatta eir la plazza d’aviatica regiunela. Ella es la basa da la REGA scu eir da duos intrapraisas d’elicopter e vain predscheda impustüt dals pilots d‘aviuns a vela. Il numer dals svouls s’ho stabiliso a var 20‘000 l’an. Zieva cha l’aviatica militera svizra as vaiva retratta da l’eroport, haun la confederaziun, il chantun, il circul e las vschinaunchas chatto oters purteders da gestiun.

Samedan scu lö da la misteraunza e da l‘industria

A Samedan sun domiciliedas las pü bgeras intrapraisas da l’Engiadin’ota. Numerus misterauns garanteschan üna qualited optimela. Culla s-chaffischun d’üna zona industriela al südvest da l’En, la pü granda da l’Engiadin’ota, s’ho pudieu der il spazi necessari a las intrapraisas ed a listess temp mantgnair la prüvadentscha e l’attractivited dal center e dals quartiers d’abiter da la vschinauncha. Il center dal lö cun sieus numerus edifizis istorics bain restoros invida a ster a tramegl.

Samedan, part da la regiun Malögia

Daspö la refuorma chantunela dal territori rimplazzan regiuns ils circuls, las corporaziuns regiunelas ed ils districts. Las vschinaunchas da l'Engiadin'Ota e la vschinauncha da Bregaglia fuorman insembel la regiun Malögia. Las regiuns sun operativmaing entredas in vigur als 1. schner 2016.

In basa dal dret chantunel haun las regiuns las seguaintas incumbenzas:  

  • svilup territoriel (planisaziun directiva regiunela)
  • protecziun d'iffaunts e creschieus
  • stedi civil
  • scussiun e concuors
  • administraziun dals archivs circuitels
  • otras tenor las ledschas correspundentas da la legislaziun speciela dal Chantun

In basa dals statüts es la regiun autoriseda da surpiglier las seguaintas incumbenzas cumünelas e dad esser potenzielmain activa in quist reguard:

  • alluntanamaint d'immundizchas
  • uffizi fundiari
  • servezzan sociel regiunel
  • svilup regiunel

Il transferimaint da quistas incumbenzas succeda a maun da cunvegnas traunter las vschinaunchas e la regiun. Ils organs da la regiun sun la totalited dals votants e da las votantas da la regiun, la conferenza dals presidents e la cumischiun da gestiun.

Regiun Malögia